Encryption හා Decryption  (සිංහලෙන් ගුප්ත කේතනය හා ගුප්ත කේත විකේතනය) කියන්නෙ යම්කිසි වැදගත් තොරතුරක් (Password වගේ) විශේෂ ඇල්ගොරීතමයක් මගින් එයටම විශේෂිත Key එකක් භාවිතා කරමින් වෙනස් කරන එකට. Encrypt කරපු තොරතුරක් අදාල key එකම භාවිතා කරලා නැවත විකේතනය කරගන්නකම් කියවන්න හැකියාවක් ලැබෙන්නෙ නෑ.  

• java.security.MessageDigest
• javax.crypto.Cipher
• javax.crypto.spec.SecretKeySpec
• java.util.Base64

                 ඩිස්නි කියන්නෙ ලෝකයම ආදරේ කරන සජීවීකරණ චිත්‍රපටි නිර්මාණය කරන සමාගමක්. ඉතින් මේ සමාගමේ කරන නිර්මාණ වලින් තරමක් එහාට ගිහින් කරන අපූරු වැඩක් ගැනයි මේ ලිපිය.

                    මේ ව්‍යාපෘතිය පටන් ගෙන දැනට අවුරුදු 3ක් පමණ වෙනවා. මේ නිර්මාණය කරන රොබෝ වරුන්ගෙන් ඩිස්නි චිත්‍රපටිවල සිටි චරිත සැබෑ ලෙස නිර්මාණය කිරීම තමයි අරමුණ. ඒකෙ පළවෙනි අද්දැකීම විදියට Baby Groot චරිතය සාර්ථකව ගොඩනගන්න පරීක්ෂකයින්ට හැකිවී තිබෙනවා. මේ චරිත යොදාගෙන Disney theme parks වෙත එන අමුත්තන්ට අලුත් අද්දැකීමක් දෙන එක තමයි සමාගමේ අරමුණ.

          මේ රොබෝවරු නිපදවන්න පටන් ගන්න අවස්ථාවෙ එයට ගැලපෙන රොබෝ සැකැස්මක් සොයාගැනීමට නොතිබූ නිසා බොහෝ කොටස් ඔවුන් විසින්ම නිපදවා තිබෙනවා. උදාහරණයක් විදියට රොබෝවරුන්ගේ සැකිල්ල මෝටර් හා අනෙකුත් යාන්ත්‍රික කොටස් සිසිලනයට අවශ්‍ය සිසිල් වායුව ගෙනයාමට භාවිතා කර තිබෙනවා.

                කෙසේ නමුත් මේ Kiwi රොබෝ වරු සැබෑ ලෙසම සේවයට පැමිණෙන්න තව කාලයක් ගතවනු ඇතී. එහි සිටින පරීක්ෂකයන් පවසන අන්දමට එහි තිබෙන actuators වැනි යාන්ත්‍රික කොටස් වැඩිදියුණු කිරීමටත් මිනිසුන් හා අවට පරිසරය හඳුනාගත හැකි ආකාරයට එහි ඇති සංවේදක හා මෘදුකාංඟ තවත් දියුණු කිරීමටත් තිබේ. තවද දැනට මෙහි ඇති බැටරිය විනාඩි 45 පමණ කාලයක් රොබෝව ක්‍රියාත්මක කිරීමට ප්‍රමාණවත් බවද එයද තව දුරටත් වැඩි දියුණු කිරීමට ද ඔවුන් බලාපොරොත්තු වේ.

       ඉලෙක්ට්‍රොනික උපකරණ නිෂ්පාදන කොරියානු සමාගමක් වන LG සමාගම සිය ජංගම දුරකථන නිෂ්පාදනය නවතා දැමීමට කටයුතු කර තිබෙනවා.LG යනු වෙලඳපොල තුල දුරකථන අලෙවි කරනයේ ඉතා ඉහලින් සිටි සමාගමකි.

Gadgets Now

    කෙසේ නමුත් දැනටත්  ඔවුන් සතුව අලෙවි කිරීම සඳහා නිෂ්පාදනය කල දුරකථන ප්‍රමාණයක් තිබෙන බව පවසා තිබේ. එවා අලෙවි කලද ඒවාටත් දැනට අලෙවි කර තිබෙන දුරකථන වලටත් අවශ්‍ය අලෙවියෙන් පසු සේවාව හා Software Updates ලබා දීමට කටයුතු කරන බව ඔවුන් පවසා සිටී.

          මෙසේ ඔවුන්ගේ දුරකථන නිෂ්පාදනය නවතා දැමීමට ප්‍රධානම හේතුව ලෙස ඔවුන් නිපදවූ නිෂ්පාදන වල හැඩය හා ඒවා ගැන පාරිභෝගික ආකර්ෂණය අඩුවීම ප්‍රධාන ලෙස හේතු විය. විශේෂයෙන් ඔවුන්ගේ Velvet හා Wing ලෙස වෙළඳපොළට එක් කල හැරවිය හැකි තිරයක් සහිත අමුතු දුරකථන දෙකම සාර්ථක නොවීම ඔවුන්ගේ දුරකථන වෙළඳපොල කඩා වැටීමට දැඩි ලෙස බලපෑය. එම නිසා වෙලඳපොලේ ඉතා ඉහලින් සිටි Apple, Samsung, OnePlus හා Xiaomi වැනි සමාගම් හා තරඟයක් දීමට LG සමාගමට හැකියාවක් නොවීය.

LG Wing

LG Velvet

        LG සමාගම සිය දුරකථන නිෂ්පාදන අංශය වසා දැමීමට පෙර එය විකුණා දැමීමට ජර්මනියේ Volkswagen සමාගම, වියට්නාමයේ Vingroup සමාගම සමග කල සාකච්ඡා ද අසාර්ථක වී ඇත. Samsung වැනි සමාගම් චිප් සෙට් වැනි දෑ නිපදවනු ලැබූවද, LG සමාගම සියල්ල ගෙන්වා එකලස් කිරීමද ඔවුන්ගේ නිෂ්පාදන කරගෙන යෑමට දැඩි ලෙස බලපෑවේය.

LG සමාගම සිය දුරකථන නිෂ්පාදන නැවත්වීම ගැන කල නිවේදනය පහත දැක්වේ.

"LG Electronics Inc. (LG) announced that it is closing its mobile business unit. The decision was approved by its board of directors earlier today.

LG’s strategic decision to exit the incredibly competitive mobile phone sector will enable the company to focus resources in growth areas such as electric vehicle components, connected devices, smart homes, robotics, artificial intelligence and business-to-business solutions, as well as platforms and services.

Current LG phone inventory will continue to be available for sale. LG will provide service support and software updates for customers of existing mobile products for a period of time which will vary by region. LG will work collaboratively with suppliers and business partners throughout the closure of the mobile phone business. Details related to employment will be determined at the local level.

Moving forward, LG will continue to leverage its mobile expertise and develop mobility-related technologies such as 6G to help further strengthen competitiveness in other business areas. Core technologies developed during the two decades of LG’s mobile business operations will also be retained and applied to existing and future products.

The wind down of the mobile phone business is expected to be completed by July 31, although inventory of some existing models may still be available after that."

Chris Velazco and Richard Lawler contributed to this story.

                               ඉන්ටනෙට් භාවිතය වැඩි වීමත් එක්ක mobile broadband තාක්ෂණයන් වන 3G, 4G වගේ මොබයිල් බ්‍රෝඩ්බෑන්ඩ් තාක්ෂණයන් ප්‍රචලිත උනා. 5G කියන්නෙ ඒ තාක්ෂණයේ අලුත්ම සංස්කරණය නැත්නම් පරම්පරාවයි. තවම ලෝකය පුරා වැඩිපුර පැතිරී නැතත් මේ තාක්ෂණය ලෝකයට ඉදරිපත් කර දැන් දශකයකට ආසන්න වනවා. මේ ලිපිය ඒ 5G තාක්ෂණය ගැනයි.

❓ මොකක් ද මේ 5G තාක්ෂණය

                        5G තාක්ෂණය ගැන විස්තර කිරීමට පෙර, ඒ ගැන සරල අවබෝධයක් ලබාගෙන ඉඳිමු. සරලවම 5G කියන්නෙ 5th generation of mobile broadband කියන එක. මේ තාක්ෂණය යොදාගැනීම පටන් ගත්තේ 2019 පමණ උවත් එයට අදාල ප්‍රමිතීන් (standards) එළිදැක්වූයේ වසර 2016 දී යි.දැනට ජනප්‍රිය 4G තාක්ෂණයට වඩා වැඩි Upload, Download වේගයක් වගේම උපාංග අතර සන්නිවේදනයට ගතවන කාලය (Latency) ඉතා අඩුවේ.

                        එසේම 5G ජාලයට සම්බන්ධ කුළුනකින් සේවාව ලබා දිය හැකි සබඳතා ප්‍රමාණය (connections per tower) වැඩිවනවා සේම ඒ සෑම සබඳතාවකටම වැඩි වේගයක් සහිතව සන්නිවේදනය කල හැකියාව ඇත. එසේම 5G තාක්ෂණයේදී පුළුල් පරාසයක රේඩියෝ තරංඟ ආයාමයක් භාවිතාවේ . එනම් ultra-high mmWave (millimeter-wave) band භාවිතාව නිසා පුලුල් පරාසයක් ඔස්සේ සන්නිවේදන කටයුතු කල හැකිවේ. 5G තාක්ෂණය මෙසේ වෙනම සංඛ්‍යාත පරාසයක් හා පද්ධති යොදා ගන්නා නිසා දැනට ඇති 4G උපාංඟ මේ සඳහා භාවිතා කල නොහැකි වේ.

📡 5G තාක්ෂණය වැඩ කරන්නෙ කොහොමද?

                      දැනට තිබෙන 4G තාක්ෂණයේ 4G LTE (Long Term Evolution) මෙන් නොව නව 5G තාක්ෂණයේදී 5G NR (New Radio) ලෙස භාවිතා වේ. එයට හේතුව කලින් කී ආකාරයට 5G තාක්ෂණයේදී mmWave තරංඟ භාවිතා වීමයි. මෙය Sub-6 ලෙස හඳුන්වයි.

                    Sub-6 යනුවෙන් අදහස් වන්නෙ මෙහි භාවිතා වන සංඛ්‍යාත පරාසය 6GHz ට පහලින් තිබෙන බවයි. මෙම Sub-6 spectrum හි සංඛ්‍යාත ගොඩනැගිලි හා තාප්ප හරහා බාදාවකින් තොරව වැඩි දුරකට සම්ප්‍රේෂණය කල හැකිය. ඒ නිසා අඩු කුළුණු ගණනකින් වැඩි ප්‍රදේශයක් ආවරණය කල හැකිය.

🚖 කොතරම් වේගවත් ද?

                      5G ජාලය 4G වලට වඩා වේගවත් බව දැනටමත් දන්නා කරුණකි. නමුත් එය කෙතරම් ද?

• Peak data rate (උපරිම දත්ත ගලායාමේ වේගය) : එක mobile base station එකකට 20Gbps downlink වේගයක් හා 10Gbps uplink වේගයක් ලැබේ. නමුත් මෙයින් කියැවෙන්නෙ සෑම කෙනෙකුටම මෙම වේගය ලැබෙන බව නොවේ. එම කුළුණට සම්බන්ධ සම්බන්ධතා අතර මෙම වේගය බෙදී යයි.
• සැබෑ වේගය : Peak data rate ලෙස ඉහත දත්ත වේගය පෙන්නුම් කලත් සැබෑ ලෝකයේදී එක් සම්බන්ධතාවයකට download වේගය ලෙස 100Mbps හා upload වේගය 50Mbps තරම් වේ.
• Latency : Latency, නැත්නම් ස්ථාන දෙකක් අතර දත්ත හුවමාරුව සඳහා ගතවන කාලය මිලි තප්පර 4 ක් පමණ වේ. උපරිම වේගයෙන් සන්නිවේදනය කරන අවස්ථාවේදී මෙය මිලි තප්පර 1 පමණ වේ.
• කාර්‍යක්ෂමතාව : 5G උපාංග භාවිතා නොකරන අවස්ථාවේදී අඩු ශක්ති පරිභෝජනය කරන අවස්ථාවට පත් වේ. මෙය මිලි තප්පර 10 ක කාලයක් ඇතුලත හඳුනාගෙන ශක්ති භාවිතය අවම කිරීමට හැකියාව ඇත.
• Mobility : මෙම තාක්ෂණයේදී 0 වේ සිට පැයට සැතපුම් 310 ක් දක්වා වේගයක් ඇතුලත චලනය වෙමින් සම්බන්ධතාව නොකඩවා ලබා දීමට 5G ඇන්ටනා වලට හැකියාව ඇත. එනම් ගමන් ගන්නා දුම් රියක් හෝ වාහනයක් තුල සිට බාධාවකින් තොරව සබඳතා පවත්වා ගත හැකිය.
• සම්බන්ධතා ධාරිතාව. 5G තාක්ෂණයේදී 4G වලට වඩා වැඩි උපාංඟ ගනනක් හැසිරිය හැකිවිය යුතු ලෙස ප්‍රමිතීන් වල දක්වා ඇත. එනම් වර්ග කිලෝමීටරයක් ඇතුලත IoT වැනි උපාංඟ මිලියනයකට පමණ සේවා සැපයීමට හැකි විය යුතුය

            කෙසේ උවත් සැබෑ ලෙස සේවා සපයන්නන් විසින් සේවා සැපයීමේදී මේ වේගයන් බොහෝ සෙයින් වෙනස් විය හැකිය. එනම් ලබා දෙන සංඛ්‍යාත පරාසයන් හා සම්බන්ධ වන උපාංඟ ප්‍රමාණය අනුව මෙම වේගය 50Mbps සිට 400Mbps දක්වා අගයකට සීමා වනු ඇත.

🗺 දැනට 5G තියෙන තැන්

               ලෝකය පුරා මෙම තාක්ෂණය යොදාගෙන සන්නිවේදන කටයුතු කිරීමට දැන් ආරම්භ කර ඇති අතර යුරෝපය, උතුරු හා දකුණු ඇමරිකාව, මැද පෙරදිග, අප්‍රිකාව හා ආසියාවේ සමහරක් රටවල් වල දැනටමත් 5G තාක්ෂණය ලබා දී ඇත. මේ අතර ඕස්ට්‍රේලියාව, බ්‍රසීලය, චෙක් ජනරජය වැනි සමහර රටවල් Huawei උපාංඟ එම රටවල තහනම් කර ඇත. එනම් 5G සේවා සපයන උපකරණ හා තාක්ෂණයන් Huawei ආයතනයට අයත් නිසා ඇතැම් විට 5G ජාල තවමත් එම රටවල නැති වීමට පුළුවන. ශ්‍රී ලංකාවෙ Dialog, SLT හා Hutch වැනි සමාගම් 5G දීමට කටයුතු කරන බව දැන් දැනගැනිමට ලැබී ඇත.

            ෆේස්බුක් සමාගමට අයත් Instagram, WhatsApp හා Facebook Messenger යන සේවාවන් වල බිඳවැටීමක් අද දින වාර්ථා උනා. Down Detector වෙබ් අඩවිය ඔස්සෙ පරිශීලකයින් 123000 ක් පමණද Instagram වෙබ් අඩවිය ද, 23000 පමණ ප්‍රමාණයක් WhatsApp බිඳවැටීම හා 5000 ක පමණ පිරිස Messenger බිඳවැටීම ගැනද වාර්තා කර තිබිණි.

                       මේ බිඳවැටීම සිදුවූ අවස්ථාවේ ඉන්ස්ටග්‍රෑම් වෙබ් අඩවියට පිවිසීමට උත්සහ කරන විට "5xx Server Error" යන error message එක වෙබ් බ්‍රවුසරයේ දිස් වූ අතර වෙබ් අඩවියට පිවිසීමට නොහැකි වුණා. ලොව පුරා ෆේස්බුක් සේවාවට අයත් සමාජ ජාල මාධ්‍ය රැසක බිඳ වැටීම් වාර්ථා වු බවත් එය නිවැරදි කිරීමට දැනටමත් කණ්ඩායම් කීපයක් කටයුතු කරන බවත් ෆේස්බුක් සමාගම සිය  Facebook Gaming ට්විටර් පිටුව හරහා පවසා තිබුණා.

        හැමෝම දන්නවා පරිගණකයක් කියන්නෙ අනවසර ඇතුලුවීමක් නැත්නම් හැක් කරන්න පුළුවන් එකක් කියලා. ඒත් හිතිලා තියෙනවද පරිගණකයේ මොනිටරය හැක් කරන්න පුළුවන් කියලා?

https://www.redballoonsecurity.com/

                මේ ගැන හොයාගෙන තියෙන්නෙ Red Balloon Security කියන්න embedded devices සඳහා ආරක්ෂක මෘදුකාංඟ නිර්මාණය කරන සමාගමක්. ජනප්‍රිය Dell මොනිටරයක් (Dell (U2410) 24-inch monitor) යොදාගෙන සිදුකරපු පරීක්ෂණයකින් මොනිටරයේ ඇත්තටම පෙනෙන්න අවශ්‍ය දේ වෙනස් කර පෙන්වීමට ඔවුන්ට හැකි වී තිබෙනවා. මෙවැනි හැකර් ප්‍රහාරයකින් පරිශීලකයා මුලා කර ඔවුන්ගේ ක්‍රෙඩිඩ් කාඩ් අංක, ඊ-මේල් ලිපින වැනි පෞද්ගලික දත්ත ඉතා සූක්ෂමව සොරා ගත හැකි බව ඔවුන් පවසනවා.

Dell U2415 www.amazon.com

                       "ඔබට ඔබේ පරිගණකයෙන් පෙන්වන දේ ඔබට එකහෙලාම විශ්වාස කළ නොහැක, මන්ද මොනිටරයට තිරයේ අන්තර්ගතය වෙනස් කරන්න පුළුවන්." ලෙස Red Balloon Security සමාගමේ ප්‍රධාන විධායක නිලධාරියා වන Ang Cui පවසයි.

                    ඊට උදාහරණයක් ලෙස ඔවුන් පෙන්වා ඇත්තේ සත්‍ය වෙබ් අඩවියක් සේම සකසන ලද ව්‍යාජ වෙබ් අඩවියකි. සැබැවින්ම මොනිටරය තුලද එහි පික්සල් හැසිරවීම හා අනෙකුත් කටයුතු හැසිරවීම සඳහා on-screen display controller නමින් හැඳින්වෙන කුඩා පරිගණකයක් පවතී. හැකර් කරු මෙම ප්‍රහාරය එල්ල කරන්නෙ එම කුඩා පරිගණකයටය. 

on-screen display controller metromatics.com.au

           උදාහරණයක් ලෙස බැංකුවක වෙබ් අඩවියකට පිවිසෙන අවස්තාවක් සලකමු.එහිදී මුදල් ගණුදෙනු කරන වෙබ් අඩවියට සමාන වෙබ් අඩවියකට හැකර් කරු විසින් වෙබ් අඩවිය redirect කරනු ලබයි (Phishing attack) . බැලූ බැල්මට මෙය සමාන වුවද වෙබ් බ්‍රවුසරයේ ඇති වෙබ් ලිපිනය වෙනස් හා SSL Lock අයිකනය නොමැති බව පෙනීයයි. දැන් හැකර් කරු මොනිටරයට හැකර් ප්‍රහාරය දියත් කර SSL Lock අයිකනය මොනිටරය මත මවා පෙන්වයි (overlaying). දැන් එය භාවිතා කරන පුද්ගලයාට එහි වෙනසක් නොපෙනේ. ඒ නිසා තම සත්‍ය පාස්වර්ඩ් හා ඊමේල් එම ව්‍යාජ වෙබ් අඩවිය හරහා හැකර් කරු අතට පත්වේ. මේ ආකාරයටම සත්‍ය ගිණුම් විස්තර වෙනුවට වෙනත් ව්‍යාජ තොරතුරු ඇතුලත් කර පරිශීලකයා මුලාවට පත් කල හැකිය. එයට හේතුව එය භාවිත කරන පුද්ගලයා පරිගණක තිරයේ ඇති දේ පමණක් විශ්වාස කරන නිසාවෙනි. 

                    Ang Cui පවසන ආකාරයට මේ ආකාරයට ලොව පුරා මොනිටර් බිලියන ගණනක් මේ ආකාරයෙන් අනතුරේ පවතී. Red Balloon Security සමාගම මේ පිළිබඳ Dell ආයතනය දැනුවත් කර ඇති අතර ඔවුන් Dell U2415 මොනිටරය සඳහා ඇති අප්ඩේට්ස් ඉන්ස්ටෝල් කරගන්නා ලෙස පවසා ඇත. ඔවුන් විසින් මෙම හැක් කිරීමට යොදා ගත් කේත කොටස් ඔවුන්ගේ github ගිණුමේ පලකර ඇති අතර අවශ්‍ය අයෙකුට එය පරික්ෂා කර බැලිය හැකිය.

    එක එක ඔන්ලයින් අකවුන්ට් වලට එකිනෙකට වෙනස් පාස්වර්ඩ් දාන එක ආරක්ෂාව අතින් හොඳයි. ඒත් මේ පාස්වර්ඩ් අමතක වෙන එක තරමක ගැටලුවක් නිසා ඒවා මතක තියාගන්න පාස්වර්ඩ් මැනෙජර් සොෆ්ට්වෙයා භාවිතා කරනවා (Password Manager/Secure vault). එහෙම ගොඩක් දෙනෙක් භාවිතා නොමිලයේ කරපු පාස්වර්ඩ් මැනජර් එකක් තමයි ලාස්ට්පාස් (LastPass) කියන්නෙ. ඒත් මේ අවුරුද්දේ මාර්තු 16 සිට එසේ නොමිලයේ භාවිතා කරන්නන් එක උපාංඟයකට පමණක් සීමා කිරීමට එම සමාගම තීරණය කරලා තියෙනවා.

            එයට විකල්ප ලෙස දක්වා ඇත්තේ දැනට පවතින ගිණුම අප්ග්‍රේඩ් කිරීම හෝ වෙනත් විකල්ප පාස්වර්ඩ් මැනේජර් වැඩසටහනක් වෙත මාරු වීමයි. බිට්වොර්ඩන් පාස්වර්ඩ් මැනේජර් වැඩසටහන ලාස්ට් පාස් වෙනුවට භාවිතා කල හැකි ඕපන්සෝස් වැඩසටහනකි. එහි නොමිලයේ දෙන සංස්කරණය ඔස්සේ ලාස්ට්පාස් හි තිබූ පාස්වර්ඩ් ඉම්පෝට් කරගන්නා අකාරය හා ලාස්ට් පාස් ඉවත් කර බිට්වෝර්ඩන් වෙබ් බ්‍රවුසරයේ ඉන්ස්ටෝල් කරගන්නා ආකාරය මේ වීඩියෝවෙන් පැහැදිලි කෙරෙනවා.

(tech සයුර YouTube චැනල් එක subscribe කරන්නත් අමතක කරන්න එපා. 🤗😜)